Sosyal medyada çocukların özel yaşamının gizliliği
Değerli okuyucu, Yeni Güney Gazetesi’ne sosyal medya bağlamında gerçekleştirilen çocuk hakları ihlallerini benim hukuki yönden, sevgili Yonca YİĞİT ‘in çocuk gelişimi açısından değerlendirdiği bir demeç verdik. Yazının sonunda yer alan bağlantıya tıklayarak söyleşinin tamamına erişebilirsiniz.
GAMZE GÜLSER: Sayın Ağur, bir hukukçu olarak çocuklarımızın sosyal medyada paylaşılan verilerinden dolayı nasıl bir risk altında olunabileceğini düşünüyorsunuz?
AYŞEGÜL AĞUR: Çocuklar daha dünyaya gözlerini bile açmadan onların ultrason fotoğrafları dünya ile tanıştırılıyor pek çok zaman. Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komitesi’nin hazırladığı bir rapor Batı’daki çocukların henüz iki yaşlarına girmeden çoğunlukla ebeveynlerinin eylemleri kaynaklı dijital ayakizleri bıraktığını gözler önüne seriyor. Dijital ayakizi internet kullanılırken oluşturulan veri izleridir. İnternete yüklenen hiçbir verinin sonsuza kadar kaybolmayacağı göz önünde bulundurulduğunda çocukların karşı karşıya kaldığı riskleri ve bunları önlemek için neler yapılması gerektiği en başta yetişkinlerin sorumluluğundadır. Kişisel veri, kimliği belirli veya belirlenebilir gerçek kişiye ilişkin her türlü bilgiyi ifade eder. (KVKK m. 3) Bu verilere en yaygın örnekler: kişilerin fotoğrafı, ismi, doğum günü, coğrafi konum bilgileri, eğitim bilgileri… Çocukların kişisel verilerinin internette paylaşılması onların hem dijital hem de fiziki güvenlikleri için risk faktörü doğuruyor. Örneğin bir kimsenin çocuğunun okul bilgisini paylaşması çocuğun güvenliği açısından bir problem oluşturabilir veya ticari amaçlar doğrultusunda internetteki bu veriler en başta büyük firmalar tarafından toplanıyor ve işlenip satılabiliyor. Bunun yanında fotoğrafı paylaşılan bir çocuk için o fotoğraf internetten hiçbir zaman tam olarak silenemeyeceği için 15 yaşına veya 25 yaşına geldiğinde neler hissettireceğini hiçbir zaman bilemeyiz.
GAMZE GÜLSER: Çocukların nasıl koruma altına alabiliriz?
AYŞEGÜL AĞUR: Çocuk Hakları Sözleşmesi madde 16 çocukların mahremiyetini yani hukuki tabir ile özel yaşantısını koruma altına alıyor buna yönelik yapılan her türlü müdahale ve saldırıya karşı devletlere koruma yükümlüğü getiriyor. Madde 8 ise çocuğun kimliğinin, isminin ve aile bağlarının koruma hakkına saygıyı emredip ve bu konudaki her türlü saldırıyı yasaklıyor. Yaşanmış bir örnek üzerinden gitmek gerekirse Italya’da 16 yaşındaki bir çocuk tarafından annesinin Facebook hesabında kendisinin 500’den fazla fotoğrafının rızası olmadan paylaşılması gerekçesi ile açılan davada hakim annenin fotoğrafları silmesine aksi halde 10.000 Euro para cezasına çarptırılacağına hükmetti. Ayrıca çocuğun, tüm lise arkadaşlarının onun kişisel detaylarından haberdar olduğu için mevcut sosyal ortamdan uzaklaşmak için ABD’deki bir okula nakledilmesini talep ettiği bilgisine de sahibiz. Sosyal medyada çocukların ebeveynleri tarafından “over-sharing”e maruz kalmasının yaygın sonuçlarından biri de siber zorbalık ve akran zorbalığıdır.
GAMZE GÜLSER: İnternette bu verilerin ortadan kaldırılması mümkün mü?
AYŞEGÜL AĞUR: Avrupa Birliği Genel Veri Koruma Tüzüğü unutulma hakkını desteklemek için arama motorlarının sonuçlarından belirli siteleri kaldırma mekanizmasını zorunlu kılmıştır. Bu kapsamda çocuklar veya ebeveynleri google arama sonuçlarından çocuklara ait görsellerin kaldırılmasını talep edebilirler. Ancak bu fotoğrafın yalnızca arama sonuçlarından kaldırılmasını ve dolayısıyla daha az görünür olmasını sağlar. Daha önce bahsettiğimiz gibi internete yüklenen bir verinin tamamen ortadan kaldırılması neredeyse imkansızdır. Hal böyleyken ebeveyn ve diğer bakım verenler başta olmak üzere her yetişkin çocukların bir birey olduğunun farkına varmalı, onların haklarına saygı göstermelidir. Çocukları ilgilendiren her konuda iki kez düşünerek hareket etmeli, çocukların fikirlerini her zaman almalıdır. Çocuklara onların hak sahibi birer özne olduğunu öğreterek çevrelerindeki riskler hakkında onları korkutmaktan kaçınarak bilinçlendirmeli ve güçlendirmelidir. ’ dedi
